Regueifa antivirus

Quen canta, o seu mal espanta

Dicía nunha entrevista hai xa algún tempo un dos nosos cantores máis senlleiros, o guardés Tino Baz, que o canto ten un algo de terapéutico e que “a amargura ten de ser reciclada”. A relación do canto co alivio das dores reflíctese tamén no noso refraneiro con ese dito popular tan coñecido que di que “Quen canta, o seu mal espanta”, refrán empregado en todos os pobos da Península Ibérica. Algunhas investigacións contemporáneas arredor deste “dito” afirman que o canto axudaría á relaxación e tería un efecto positivo na nosa frecuencia cardíaca, alén de múltiples beneficios para o noso sistema inmune. Nestes tempos de virus achegarémonos ás dúas grandes pandemias sufridas nos últimos 100 anos (1918-2020) e ao papel que xogou nelas o canto en xeral e a regueifa en particular. 

O virus da “grippe” (préstamo recollido do francés) de 1918 e as súas consecuencias foron un auténtico pesadelo para a poboación galega da época. As páxinas dos xornais, sobre todo a partir do mes de outubro (2ª vaga da doenza) fálannos de localidades enteiras, coma Soutelo de Montes, onde a totalidade da veciñanza caeu infectada e onde morrían entre cinco e dez persoas diariamente. Coma neste 2020, o virus afectou máis ás vilas có rural e moi poucas esquivaron o azoute da epidemia, cuantificándose numerosas mortes nas catro provincias, con algo máis de incidencia nas atlánticas debido á súa maior densidade de poboación. Desde Vigo a Pontevedra, pasando por Marín, Ribeira e Rianxo ata chegar a Compostela, A Coruña ou Ferrol; esta prensa permítenos coñecer moitas consecuencias daquela epidemia (desinfección de rúas, protocolos de limpeza individuais e colectivos, peche de cines e espectáculos, prohibicións de reunións “tumultuosas”…), non moi distantes das que vimos de sufrir estes últimos meses. 

[…] A regueifa está na mesa E no medio ten malvela Pídoche meu compañeiro Que non escapes con ela Recollida en San Juan de Calo (Padrón 1918)

Que non escape con ela Iso si, meu queridiño Se non escapo con ela Roubareicha no camiño […]

Á parte da desfeita da “grippe”, na prensa deses anos abundan referencias a festas populares e ás súas “performances”, coma os cantos da regueifa, que, aínda que xa entraran en decadencia (pois xa se iniciara o transvase destas porfías dos casamentos cara ás tabernas), continuaban a ser unha das maiores e máis coñecidas tradicións da nosa terra. De feito, atopamos algún exemplo onde regueifa e pandemia van da man, nunha especie de tentativa de animar a poboación, promovendo o canto naqueles tempos tan duros. Neste senso, é sintomática a primeira páxina de El Correo de Galicia (21.01.1919) onde se mestura unha columna relacionada co número de mortos que provocara a grippeata ese momento con outra onde se presenta unha recollida na comarca de Padrón. Semella que a prensa da época aproveitaba estas regueifas e o seu contido histriónico para aliviar as penas dxs seus/súas lectorxs. 

Neste 2020, a pandemia da COVID-19 e a corentena á que se veu abocada a maior parte do mundo está facendo mudar o noso modo de vida en todos os ámbitos. Porén, nos dous últimos meses o Estado de Alarma e o confinamento provocou un remuíño de creatividade, en especial, entre o sector cultural. Dende as redes sociais aos balcóns, as iniciativas individuais ou colectivas do mundo das artes chegaron ás nosas casas a golpe de clic, facendo máis levadía a situación para a xente con video-chamadas, contacontxs, cancións interpretadas en coro… E a regueifa non podía ser menos. Dende os primeiros momentos deste andazo o mundo da regueifa mantívose en primeira liña contra o virus con actividades coma as propostas pola páxina “Regueifando pola vida”, que nos animaba a facer “regueifing”, é dicir, improvisar coplas ao mesmo tempo que se practica algún exercicio. Outras propostas veñen dende o concurso “Enreguéifate”, que nos incita a enviar regueifas a este certame de vídeos organizado por terceiro ano consecutivo. E non só, pois tamén puidemos gozar de cursos de regueifa, como o impartido pola cantora e regueifeira Alba María; ou regueifas on-line, como as realizadas polo proxecto educativo “Regueifesta”, onde regueifeirxs como Manolo Maseda ou Josinho da Teixeira botaron as súas “Regueifas contra a pandemia”; ou mesmo as promovidas dende a web “Músicas galegxs en concerto”, a través do Instagram, onde participaron xs regueifeirxs Lupe Blanco e Kike Estévez.