Di un anuncio que se vende unha casa grande na aldea. Máis adiante que se vende unha aldea, toda enteira. Son ofertas por importes económicos que dan proba, precisamente, do deterioro do rural. Ese medio que nos osixena e polo que ninguén volve, a ninguén lle acorda. Normalmente son construcións de pedra en lugares entrañables onde o tempo pasou sen dar noticia e onde aínda perviven historias infinitas ás que ninguén fixo caso. Casas e pendellos, lugares de encontro e fábula, de soño. Penso aínda gardan palabras e emocións que un día foron. Hai paz e sosego, teñen luz e pozo e están cubertas de lousado antigo, sobre cangas enormes de madeira curtida xa nos anos, carballo firme e por riba levan táboas de castiñeiro peiteando o teito. Xa por fóra, enriba do empedrado e das lousas aínda habitan os couselos. Dan conta desa harmonía fértil e marabillada do equilibrio, dos tempos que un día foron e habitaron cada un dos seus recantos. Na cociña, a lareira. Na lareira as derradeiras brasas dun fogar, dunha xente que se quentou e contou ao redor do lume mil historias, e soñou que aquilo iría para arriba, que volverían os netos, que habería na escola nenas e nenos! Nada de aquilo sucedeu. Apagouse pouco a pouco todo, ao final tamén a taberna, e perdemos unha luz máis na aldea. Apagouse a aldea.
Eu que vivo nunha aldea pequena podo constatar estas cousas, estas casas que se venden con todo o patrimonio de hórreos, fontes, cruceiros, …e a vida que nelas houbo. Agora veñen ameazando cos eólicos, antes foi coas minas a ceo aberto, cos movementos de terras buscando minerais raros e espoliando á veciñanza por catro cadelas. E por iso e moito máis, veñen plantar eucaliptos os incendiarios de sempre. Non lles importa o rural, é o seu campo de probas e de negocio. Trouxeron tamén os lodos contaminantes das cidades e fábricas, botáronas alá entre os montes e fixeron moitas outras cousas que non dá o sitio para contar. A xente vaise e busca outros lugares onde se esquezan de nós e nos deixen en paz.
Este conto xa vén de atrás, de cando contaminaron ríos e puxeron eucaliptos facéndose deuses, había que producir para alimentar a cheirenta fábrica da mesma Ría de Pontevedra. E todos a plantar, agora cómennos os de rápido desenvolvemento. Unha mágoa, por mor dos eucaliptos andamos sempre en risco de lumes e destrución e, mentres, deixamos de ter carballo e castiñeiro, mesmo as paisaxes atentas á ollada tan fermosa que un día tivemos. Alá foron as fontes naturais que vertían xenerosamente a pureza da auga manancial. Agora, cos novos deuses non vemos máis aló da súa figura ergueita e ben dimensionada que nos tapa calquera posibilidade da beleza nos vales, nos ríos, nos traballos e nas extensións de enormes horizontes. Hai que plantar, hai que cuantificar e vender, mesmo vendernos. Teremos que inventar outras xeografías para a cultura do porvir, para ser coherentes coa terra, para vivir e deixar vivir, para dar vida responsable a tanto paraíso que non soubemos estimar. Se queremos vivir teremos que desandar camiños xa andados para un mañá que está aquí, volver sobre a memoria, para non nola vendan nin se venda por un deseño destrutivo. Porque nesas andamos, xa se venden aldeas, muíños, terras e todo o legado histórico que nos explica e dá razón. Estamos quedando a escuras daquela Galiza traballadora, a que abriu sucos de ilusión e que encheu de gando as camposas, de verde nos ollos e esperanza feliz. Ah, pero esta sangría demográfica leva moitos anos petando nas conciencias e ninguén atende. Os que mandan miran a outro lado. Aquela Galiza que limpaba o aire e o lixo que trouxo a abrasiva civilización das vilas e cidades, situounos no mapa para sobre vivir ás novas formas e ao mesmo tempo transmitir á xente que viñera con respecto e satisfacción de ser. Xa imos quedando menos nas aldeas e parroquias. Cando paso por unha casa abandonada penso na pobreza da mensaxe xeracional que se espoliou, que nos furtaron. Non quedaron os netos nin os fillos, a choiva segue a petar nos vidros da portas e das fiestras tentando chamar a atención para que non esquezamos o que un día fomos, para non acalar tanto secreto no oficio humano da palabra. No forno xa entraron as silvas e no meu peito hai unha enorme tristura que vén desa ansia de futuro agradecido que non vexo, que alguén destruíu querendo enchernos de ruína. Desa capacidade que teñen as persoas que mandan algo, para ser cómplices desta desfeita evidente. Non confío nesas persoas que mandan e que non entenden o desenvolvemento da nosa identidade, da nosa singular diferenza. Xa o amosaron máis veces. Por iso, de seguir así: …o último que apague a luz.
Baldomero Iglesias Dobarrio, Mero.