As reportaxes de G. Figueiredo XXIX: “O asasinato de Pepe Miñones”

José Miñones Bernárdez

Hoxe imos falar de José Miñones Bernárdez, máis coñecido como Pepe Miñones. Pepe foi emprendedor, empresario, político e home familiar cunha vida intensa xa desde moi noviño pero, sobre todo, marido, pai e boa persoa. Foi fusilado no Campo da Rata en decembro de 1936 polos asasinos franquistas.

Pepe Miñones naceu o 1 de maio de 1900 en Corcubión, na Costa Morte, na provincia da Coruña.

De mozo, Pepe foi un referente social en Corcubión e correspondente de varios xornais, fundando a revista Nerio con tan só 20 anos. Licenciouse en maxisterio e dereito empresarial en Madrid e en 1928 trasladouse a Úbeda en Xaén para traballar como director xeral dunha empresa ferroviaria que creara un ano antes xunto con varios bancos nacionais. Unha empresa ferroviaria que acabou converténdose nunha das empresas máis importantes deste sector en España.

Durante a súa estancia en Xaén fundaría varias fábricas de fariña, de xabón e mesmo de refinado de aceite, así como unha empresa de xeración e distribución de enerxía eléctrica, “A Hidroeléctrica A Lomba SA”. Comprou ademais un xornal ruinoso, “A Provincia” e converteuno no de maior tirada da provincia.

Con tan só 30 anos, Pepe xa é conselleiro de polo menos sete grandes empresas españolas.

A súa experiencia en Úbeda levouno a fundar “Electra Popular Coruñesa” en setembro de 1932, co obxectivo de producir e subministrar electricidade á súa provincia natal da Coruña. A primeira instalación da empresa foi unha central hidroeléctrica en Güimil no río Lambre, e en 1933 posuía unha central diésel cunha potencia instalada de 1000 kW na cidade da Coruña e outra nas Pontes. Unha central térmica e outra central diésel da Coruña. A da cidade da Coruña contaba cunha potencia instalada de 1000 quilowatt. Estas instalacións estaban conectadas por liñas de alta tensión. Con centros de distribución na Coruña, Betanzos, Sada, Pontedeume e Ferrol.

En 1935 foi nomeado director da Compañía Ibero-Arxentina de Construcións e Subterráneos, empresa que construiría o Metro de Bos Aires, da que tamén era accionista. Tamén fundou a primeira empresa española de elaboración de mapas topográficos e a Compañía de Autocares de Ribadeo, e impulsou o desenvolvemento de Cidade Xardín, unha das comunidades máis populares da Coruña.

Ademais de visionario, emprendedor e destacado empresario, Miñones comezou tamén unha carreira política, chegando a ser representante da Unión Republicana no Parlamento e en 1936 foi nomeado Gobernador Civil en funcións da Coruña.

Pepe tivo tempo tamén para facerse home de familia, xa que casou coa súa amada Maruxiña e do seu matrimonio naceron catro fillos. Tamén utilizou a súa influencia política e as columnas xornalísticas para defender a súa terra e loitar por uns proxectos moi necesarios para revitalizar a Galicia abandonada e esquecida. Entre eles, reclamou en reiteradas ocasións o “Tren das tres C”: Coruña-Carballo-Corcubión. Defendeu a mellora da vida dos labregos e dos seus dereitos mediante a creación de cooperativas, dos portos e das condicións para os pescadores, e loitou polos dereitos das “palilleiras” de Camarillas, pola repoboación forestal dos montes e pola protección do medio ambiente. Construír unha ponte sobre o Río Xallas na desembocadura do río Ezaro… Miñones reclama constantemente melloras e proxectos para a Galicia marxinada.

A súa extraordinaria visión empresarial, moi semellante á dos países da nosa contorna que estaban moito máis avanzados que España, a súa intelixencia, a súa loita polos desfavorecidos e máis necesitados, e a súa influínte figura, espertou envexa e creoulle inimigo. Espertou resentimento.

En 1936 producíase o Golpe de Estado que daría inicio á Guerra Civil española. Pepe atopábase aqueles día en Madrid e decidiu volver a Coruña. Aínda que os seus amigos dicíanlle que non se fose e que tivese moito coidado, el non tiña medo, non fixera nada malo. Tras chegar á cidade e poñer sobre aviso do que estaba a ocorrer á Capitanía Xeral, retírase coa súa familia á súa residencia de descanso, en Perillo, Oleiros. Alí foi apresado.

Tras retelo e interrogalo soltárono. Pepe podería escapar, pero non o fixo porque estaba convencido de que non lle ía a pasar nada, el seguía dicindo que non fixera nada. Pero foi detido de novo e levado á Prisión Provincial da Coruña.

Alí foi sometido a un Consello de Guerra, que sería sobreseído ata en tres ocasións e aberto outras tantas. Durante este proceso realizáronse acusacións falsas contra el, como a de transportar armas no tren que lle traía á Coruña, lanzáronse trolas e producíronse declaracións inventadas sen probas. Segundo Paul Preston, no seu final «subxacía unha escura historia de envexa persoal no seu pobo natal, Corcubión, que implicaba ao tenente da Garda Civil, Rodrigo Santos Otero».

Todo para inculpar a José Miñones, ao que ademais impuxeron unha multa de 1.000.000 de pesetas e todos vos seus bens foron confiscados. Electra Popular Coruñesa foi entregada a unha sociedade propiedade do Banco Pastor, cuxo dono era Pedro Barrié de la Maza, un simpatizante do bando sublevado, amigo persoal do ditador Franco e competidor directo de Miñones neste mercado. En 1943 integrou a Electra Popular na súa empresa eléctrica de fábrica de gas e electricidade nas forzas Eléctricas do Noroeste, máis coñecida como Fenosa, que ostentaría ou monopolio absoluto do mercado eléctrico en Galicia durante toda a ditadura franquista e máis.

Nos seus catro meses de calvario no cárcere da Coruña, Pepe escribiu varias emotivas cartas de despedida a súa muller e os seus catro filliños:

Maruxiña mía, que quise como nadie te hubiera querido; y que eras todo para mí.

Encauza la vida de nuestros hijitos pensando en ellos solamente, ya que en mí, desde ahora, no tienes que pensar, más que para pedir a Dios. Apártalos de la política y si han de trabajar en negocios, frénales la imaginación, que a mí me fue perjudicial.

Acordaros de mí, Maruxiña, Rezad por mi alma. Y piensa que a mí me agradará cuanto en la vida te haga feliz.

¡Adiós, Mujercita e hijitos de mi alma! En vosotros queda toda mi ilusión, mis recuerdos y todas mis horas de felicidad.

Adiós para siempre, Maruxiña, santa mía, no puedo con mi cabecita, pero no quiero dejar de escribir.

¡Adiós, neniña de mi alma e hijitos de mi corazón!

Siempre con vosotros, aunque en la Eternidad, vuestro Pepe.”

Finalmente Miñones foi fusilado o 2 de decembro de 1936, cando só tiña 36 anos e unha longa carreira laboral , persoal e política. Foi asasinado no coñecido como “Campo dá Rata”, na Coruña, lugar do que xa temos falado anteriormente e onde serían asasinadas centenares de persoas polos pelotóns de fusilamento franquistas. Co seu fusilamento Galiza perdeu a un gran visionario, pai, fillo, irmán, marido, político, empresario… Un bo home, unha boa persoa defensora dos dereitos das persoas a da Galiza rural . Un político, avogado e empresario que, por mor da envexa, acabou sendo condenado á morte. Un galego que loitou ata o seu último día proclamando a súa inocencia:

Pido que perdonéis a todos, y que siempre creáis que los delitos que me han imputado no fueron verdad, y que muero inocente. 31-10-1936». … José Miñones Bernárdez.

Fontes:

Wikipedia, El saltodiario, El español quincemil e Cartas de republicanos galegos condenados a morte de Xesús Alonso Montero.