A actual crise de prezos non é un problema conxuntural na UE, senón que é xa un problema estrutural da economía da eurozona. Os últimos datos de Eurostat referidos ao mes de setembro non deixan lugar a dúbida: un 10% de inflación interanual na eurozona (a maior suba de prezos de toda a serie histórica) e unha inflación subxacente (a que exclúe enerxía e produtos frescos) que se situou na tamén cifra récord do 4,8%. No caso do estado español, segundo o INE, no mes de setembro a taxa interanual de inflación, a pesar dunha considerábel baixada respecto ao mes anterior, situouse nun altísimo 8,9% e a subxacente no 6,2%. Na Galiza, os datos son aínda peores cunha taxa de inflación interanual situada en setembro no 9,2%.
É posíbel que a escalada á alza nas taxas de inflación tocase teito. Porén, aínda que as taxas interanuais se reduzan e tendan cara certa estabilización ao longo do ano que ven, os prezos seguirán a subir. É previsíbel que as taxas de inflación se sitúen por riba do 5% ao longo de todo o 2023 o que agoira que choverá sobre mollado.
O primeiro efecto dunhas taxas de inflación tan elevadas durante tanto tempo é o aumento da desigualdade social e o empobrecemento xeneralizado da poboación (especialmente das clases populares, máis vulnerábeis e con rendas máis baixas). O segundo efecto é unha redución do consumo interno (motor do PIB galego e español) é, polo tanto, unha desaceleración da economía.
A depreciación do euro fronte ao dólar (está no seu momento máis forte en dúas décadas) non é tampouco algo menor nesta conxuntura. Fai máis competitivas as exportacións realizadas desde o estado español mais encarece as importacións de bens como alimentos, gas ou petróleo xa que a maioría dos contratos para a súa importación están fixados en dólares.
Para combater esa inflación, o BCE -ao igual que a maioría de bancos centrais- está a subir os tipos de xuros. Un das consecuencias inmediatas disto é a suba do euribor que xa se situou nunha media do 2,23% no mes de setembro (o seu nivel máis alto nos últimos doce anos). Nunca antes subira o euribor tanto en tan pouco tempo e as previsións a medio prazo non son nada favorábeis. A maioría da poboación galega que revise hoxe a súa hipoteca veraa encarecida, de media, entre 150 e 200 euros ao mes.
Outro problema subsceptíbel de empeorar é o da débeda pública. A débeda pública do estado español alcanza xa os 1,48 billóns de euros (o que equivale a máis dun 116% do PIB), é dicir, cada cidadán ou cidadá do estado debe -a maiores das súas débedas persoais- outros 31.000 euros máis en forma de débeda pública. Segundo o proxecto de Orzamentos Xerais do Estado para 2023, que entra agora a debate nas Cortes, o estado español terá que pagar, só en xuros, 31.275 millóns de euros (un 3,6% máis que o ano pasado) o que representa case tres veces o orzamento total da Xunta de Galiza. Así mesmo, as últimas subastas realizadas de “Letras del Tesoro” a seis e doce meses, non agoiran nada bo ao respecto, xa que se colocaron aos xuros máis altos da última década.
En definitiva, o BCE está tratando de facer algo que non é doado: controlar a inflación vía política monetaria (suba de tipos) sen provocar unha recesión profunda e impedindo unha nova crise de débeda soberana na zona euro. Mais, mentres a suba dos tipos non consiga baixar de forma contundente a inflación, as clases populares sofren un dobre golpe: a suba da cesta da compra ao tempo que sube a hipoteca sen que suba (ou non na mesma proporción) o seu salario.
O débil crecemento da economía española experimentado en 2021 e 2022 fai prever que haxa que agardar até, como mínimo, finais de 2023 par alcanzar os niveis de produción pre-pandémicos. Nestes intres todos os organismos internacionais están revisar drasticamente á baixa as previsións do goberno español para 2023. Esa situación de desaceleración e estancamento lévanos a un escenario de estanflación (alta inflación convivindo con baixo crecemento) e o mesmo podería ser a previa a un escenario de recesión (na que, no curto prazo, poderían entrar xa economías como a norteamericana ou a alemana).
A situación é pois, moi preocupante. Porén, susceptíbel de empeorar. En primeiro lugar, porque a guerra na Ucraína, entra nunha fase extremadamente perigosa de consecuencias impredecíbeis. En segundo lugar porque está por ver a evolución doutras variábeis como o comportamento da covid este inverno ou a crise de entidades financeiras europeas como Credit Sussie ou Deutsche Bank ou unha eventual crise alimentaria a nivel global.
Non son bos tempos para a lírica. Porén, si para a prosa dunha política alternativa. Para pór en riba da mesa medidas realmente estruturais, valentes e que vaian o fondo do problema. Só a presión e mobilización social o poden facer posíbel. A folga xeral convocada en Francia apunta o único camiño para que as clases populares non volvan ser os únicos pagadores desta nova crise.
Rubén Cela Díaz
Economista.
Presidente da Fundación Galiza Sempre e membro da Executiva Nacional do BNG